سدیم هیدروکسید یکی از پر‌مصرف‌ترین مواد شیمیایی در صنایع است که به آن سود پرک، سود سوز‌آور و کاستیک سودا نیز گفته میشود. این ماده، یک شکل قلیایی از اکسید سدیم است. در این بخش، می‌خواهیم با کاربرد‌ها فرآورده‌های سدیم هیدروکسید در حوزه‌های مختلف آشنا شویم. همچنین، خواص فیزیکی و شیمیایی این ماده را بررسی می‌کنیم. با آراکس شیمی همراه باشید.
سدیم هیدروکسید یا سود پرک چیست؟
یکی از متداول‌ترین قلیایی‌های مورداستفاده در صنایع، سدیم هیدروکسید است. فرمول شیمیایی سدیم هیدروکسید NaOH است و نشان‌دهنده این است که یک اتم سدیم یا یک یون هیدروکسیل پیوند خورده است. سدیم یک فلز بسیار واکنش‌پذیر است و در تماس با آب می‌سوزد و گرمای قابل‌توجهی آزاد می‌کند. قیمت سود پرک معمولا با‌توجه به درصد خلوص آن مشخص میشود. هر‌چه درصد خلوص این ماده بیشتر باشد، تاثیرگذاری بیشتری دارد. سود پرک به‌صورت محلول، پودر جامد، گرانول و دانه‌های مروارید‌شکل در‌دسترس است.
در زندگی روزمره، ما با این ماده در محصولات پاککننده و صابونها سر‌و‌کار داریم. در صنعت نیز از این ماده برای ساخت انواع مختلفی از محصولات استفاده میشود.
خواص فیزیکی سدیم هیدروکسید
- خالص‌ترین شکل سدیم هیدروکسید به‌صورت بی‌رنگ و کریستالی است.
- نقطه ذوب سدیم هیدروکسید ۳۱۸ درجه سانتیگراد و نقطه جوش آن ۱۳۸۸ درجه سانتیگراد است.
- سدیم هیدروکسید خاصیت جذب رطوبت بالایی دارد و در آب، متانول و اتانول حل میشود.
خواص شیمیایی سدیم هیدروکسید
- با اسیدها بهشدت واکنش میدهد و از این واکنش، نمک و آب تشکیل میشود.
- در واکنش با شیشه، سیلیکاتهای محلول را تشکیل میدهد؛ به همین دلیل، در بطریهای ساختهشده از مواد غیرواکنشی نگهداری میشود.
- با سایر نمکهای فلزات که در موقعیت پایینتر سری الکتروشیمیایی هستند مانند آهن، مس و غیره واکنش میدهد.
از آنجایی‌که درصد خلوص سود پرک نقش مهمی در واکنش‌پذیری و خواص آن دارد، در زمان انتخاب تولید‌کننده کاستیک سودا، باید به نام برند، درصد خلوص محصول و استاندارد‌های بکار‌رفته در تولید توجه داشته باشید.
موارد مصرف سدیم هیدروکسید
در این قسمت، به مهم‌ترین موارد استفاده و فرآورده‌های سدیم هیدروکسید می‌پردازیم:
سدیم هیدروکسید در محصولات پاککننده و ضد‌عفونی‌کننده
از این ماده برای تولید صابون و انواع مواد شیمیایی شوینده که در منازل و صنایع بکار می‌روند، استفاده میشود. سفید‌کننده‌ها که از رایج ترین مواد شوینده هستند، از ترکیب کلر و سدیم هیدروکسید تولید می‌شوند. همچنین، موادی که برای رفع انسداد راه فاضلاب استفاده می‌شوند، حاوی درصد بالایی سدیم هیدروکسید هستند.
واکنش سدیم هیدروکسید با آب و کات کبود برای مصارف کشاورزی
زمانی که سولفات سدیم که یک باز قوی است با کات کبود (یا همان سولفات مس) که یک نمک است واکنش میدهد، هیدروکسید مس به شکل رسوب آبی‌رنگ همراه با یون‌های سولفات سدیم تولید میشود. سولفات مس به‌عنوان قارچ‌کش، جلبک‌کش، ریشه‌کش و علف‌کش در کشاورزی استفاده میشود. همچنین، این ماده به‌عنوان یک عامل خشک‌کننده به شکل بی‌آب، به‌عنوان یک افزودنی برای کودها و غذاها استفاده می شود.
از کاربردهای دیگر هیدروکسید مس میتوان به استفاده از آن در صنعت آکواریوم به‌دلیل توانایی آن در از‌بین‌بردن انگل‌های خارجی در ماهی‌ها از جمله فلوکس، بروک و مخمل دریایی بدون کشتن ماهی‌های مفید اشاره کرد. همچنین، این ماده با رنگ لاتکس ترکیب شده و محصولی برای کنترل رشد ریشه در گیاهان گلدانی ایجاد میشود.
سدیم هیدروکسید در داروسازی و پزشکی
مهم‌ترین کاربرد سدیم هیدروکسید در صنعت داروسازی و پزشکی، تولید دارو‌هایی است که موارد مصرف بسیار زیادی دارند. از سدیم هیدروکسید برای ساخت انواع دارو‌ها و محصولات دارویی مانند مسکن‌ها، آسپرین، دارو‌های ضد انعقاد خون، دارو‌های کاهش‌دهنده کلسترول و غیره استفاده میشود.
سدیم هیدروکسید در صنعت انرژی
از سدیم هیدروکسید برای ساخت سلول یا همان پیل‌های سوختی استفاده میشود. سلول‌های سوختی، به‌عنوان برق پاک شناخته می‌شوند و مانند باتری‌ها عمل کرده و انرژی لازم برای انواع مصارف را فراهم میکنند. همچنین، رزین‌های اپوکسی که در توربین‌های بادی استفاده می‌شوند، با سدیم هیدروکسید ساخته می‌شوند.
سدیم هیدروکسید در تصفیه آب
از سدیم هیدروکسید برای کنترل اسیدیته آب و حذف راحت‌تر فلزات سنگین در تاسیسات تصفیه آب شهری استفاده میشود. همچنین، از این ماده برای تولید هیپوکلریت سدیم که یک ضد‌عفونی‌کننده آب رایج است، استفاده میشود.
سدیم هیدروکسید در تولید مواد غذایی
سدیم هیدروکسید در تولید مواد غذایی کاربردهای فراوانی دارد. به‌عنوان مثال، پخت و کنسرو کردن زیتون، ترد کردن چوب شور، از‌بین‌بردن پوست گوجه فرنگی و سایر میوه‌ها برای کنسرو کردن با کمک سود پرک انجام میشود. همچنین، برای ساخت مواد نگهدارنده غذایی و جلوگیری از رشد قارچ‌ها و باکتری‌ها از سدیم هیدروکسید استفاده میشود.
با این اوصاف، نباید از خطرات سدیم هیدروکسید غافل شد. صنایع مرتبط با مواد غذایی برای استفاده از سدیم هیدروکسید، محدودیت‌هایی دارند و نباید میزان مصرف این ماده در مواد غذایی بیشتر از مقدار اعلام‌شده باشد.
سدیم هیدروکسید در محصولات چوبی و کاغذی
در بسیاری از فرآیند‌های تولید کاغذ، چوب بکار‌رفته با محلول حاوی سدیم هیدروکسید و سولفید سدیم درمان میشود. این ماده به حذف مواد اضافی چوب کمک می‌کند. در فرآیند بازیافت کاغذ نیز از سدیم هیدروکسید برای جدا کردن جوهر از الیاف کاغذ استفاده میشود.
همچنین، برای سفید کردن و تمیز کردن چوب مورداستفاده در محصولات چوبی، از محلول سدیم هیدروکسید استفاده میشود.
سدیم هیدروکسید در فرآوری سنگ معدن آلومینیوم
از سدیم هیدروکسید برای استخراج آلومینا از مواد معدنی طبیعی استفاده میشود. آلومینا در ساخت آلومینیوم و انواع محصولات آلومینیومی مانند ظروف آشپزخانه، قوطی، فویل، بشکه و قطعات هواپیما استفاده میشود. همچنین، از مصالح آلومینیومی در ساختمان‌سازی و ساخت‌و‌ساز برای تکمیل نما و قاب پنجره‌ها استفاده میشود.
سدیم هیدروکسید در سایر مصارف تولیدی
از سدیم هیدروکسید در بسیاری از فرآیند‌های صنعتی و تولیدی دیگر استفاده میشود. به‌عنوان مثال اسپندکس، ریون، رزین‌های اپوکسی، شیشه، سرامیک و رنگ با کمک این ماده تولید می‌شوند. همچنین، در صنایع نساجی از آن برای تثبیت رنگ، پردازش پارچه‌های پنبه‌ای و شستشو استفاده میشود. در صنایع مربوط به فلزات نیز از سدیم هیدروکسید برای پردازش فلزات، پوشش اکسید، آبکاری و استخراج الکترولیتی استفاده میشود.
در این قسمت، می‌توانید لیست خلاصه‌ای از محصولاتی که سدیم هیدروکسید در تولید آن‌ها نقش دارد را مشاهده کنید. مهم‌ترین کاربرد‌ها و فرآورده‌های سدیم هیدروکسید عبارتند‌از:
- لاستیک بازیافت شده؛
- تثبیت‌کننده‌های لاستیک لاتکس؛
- برش گریس صنعتی
- محصولات چربی‌زدای فلزات؛
- تصفیه گازها (گاز شویی)؛
- رزین‌های بازسازی‌شده؛
- پالایش نفت؛
- گالوانیزه کردن؛
- چاپ گرافیکی (اچینگ)؛
- محصولات پوست‌کن میوه و سبزیجات؛
- فرآوری نساجی (پنبه‌سازی)؛
- پنبه پاک کن، رنگرزی؛
- تصفیه آب؛
- ضد‌عفونی‌کننده‌ها؛
- تصفیه روغن‌های گیاهی؛
- محصولات تصفیه پساب؛
- پروپیلن؛
- کلروهیدرین؛
- رزین اپوکسی؛
- وانیل؛
- هیدرازین؛
- پلی کربنات؛
- خمیر چوب شیمیایی؛
- اسید زایلن سولفونیک؛
- هیدروکسید کبالت؛
- سنگ معدن آلومینیوم؛
- استئارات سدیم؛
- سدیم لوریل سولفات؛
- نفتنات سدیم؛
- اولئات سدیم؛
- فلوئورواستات سدیم؛
- سدیم فرمالدهید سولفوکسیلات؛
- سدیم مولیبدات؛
- سولفیت سدیم؛
- مونوسدیم گلوتامات؛
- پروپیونات سدیم؛
- فنولات سدیم؛
- اورتوسیلیکات سدیم؛
- متاسیلیکات سدیم؛
- سدیم پیکرامات؛
- سدیم استنات؛
- کلرواستات سدیم؛
- سیانید سدیم؛
- فرمت سدیم؛
سخن پایانی
اگر کمی به محیط اطرافمان نگاه کنیم، به‌سرعت می‌توانیم رد‌وای انواع فرآورده‌های سدیم هیدروکسید را مشاهده کنیم. این ماده قلیایی پر کاربرد در انواع صنایع مختلف مصرف میشود و به همین دلیل، باید نسبت به آن شناخت کاملی داشته باشیم. از مهم‌ترین فرآورده های سدیم هیدروکسید میتوان به مواد شوینده و ضد‌عفونی‌کننده، انواع دارو‌های رایج، باتری‌ها و غیره اشاره کرد.
در‌صورتی که قصد خرید سود پرک را دارید، بهتر است آن را از یک تولید‌کننده معتبر و شناخته‌شده تهیه کنید. آراکس شیمی با چند دهه تجربه و سابقه درخشان توانسته نام خود را در بین برترین تولید‌کنندگان سود پرک ثبت کند. برای خرید سدیم هیدروکسید و استعلام قیمت محصولات ما، می‌توانید در هر روز هفته با کارشناسان و متخصصین مجرب ما تماس گرفته و سوالات خود را مطرح کنید.
سوالات متداول
- کاربردهای هیدروکسید سدیم چیست؟
هیدروکسید سدیم یک ماده بسیار پرکاربرد است که برای ساخت انواع محصولات مانند کاغذ، آلومینیوم، پاککنندههای فاضلاب و فر، صابون و مواد شوینده مورداستفاده قرار میگیرد. - مصارف خانگی سدیم هیدروکسید کداماند؟
بیشتر صابونها و مواد شوینده از نمکهای سدیم اسیدهای ساخته شدهاند. همچنین، رد پای هیدروکسید سدیم در بیشتر محصولات پاککننده مورداستفاده در خانهها پیدا میشود. این ماده جزء اصلی پاککنندههای فاضلاب و پاککنندههای اجاق گاز است. با حل کردن مقدار مشخصی از سدیم هیدروکسید در آب، میتوان انواع آلودگیها و جرمها را از محیط خانه پاک کرد. - خواص شیمیایی هیدروکسید سدیم چیست؟
سدیم هیدروکسید با اسیدها بهشدت واکنش داده و نمک و آب را تشکیل میدهد. این ماده با شیشه واکنش داده و منجر به تشکیل سیلیکاتهای محلول میشود. به همین دلیل است که سدیم هیدروکسید را در بطریهای ساختهشده از مواد غیرواکنشی نگهداری میکنند. هیدروکسید سدیم با سایر نمکهای فلزات که در موقعیتهای پایینتر در سری الکتروشیمیایی قرار دارند نظیر مس، آهن و غیره واکنش میدهد. همچنین، از هیدروکسید سدیم برای واکنشهای صابونیسازی استفاده میشود.