علائم مسمومیت با سود پرک چگونه است؟

مسمومیت با سود پرک از مهم‌ترین خطرات کار با این ماده پر‌مصرف است. از آنجایی‌که این ماده نه‌تنها در صنایع، بلکه در خانه نیز کاربرد‌های فراوانی دارد، باید اصول اولیه کار با آن را یاد بگیریم تا دچار مسمومیت و آسیب نشویم. در این مقاله، به‌طور مفصل به انواع راه‌های مسمومیت با سود سوزآور و روش‌های جلوگیری و درمان آن می‌پردازیم.

سود پرک و موارد مصرف آن

سود پرک که با نام‌های سدیم هیدروکسید، کاستیک سودا و سود سوز‌آور نیز شناخته می‌شود، یک جامد قلیایی سفید‌رنگ و بی‌بو است که رطوبت هوا را به‌راحتی جذب می‌کند. این ماده به‌صورت محلول، پودر و دانه‌های مروارید‌شکل تولید می‌شود. زمانی که سود پرک با آب یا اسید حل شود، گرمای قابل‌توجهی آزاد می‌کند که این گرما برای آتش گرفتن مواد قابل‌احتراق کافی است. از این ماده برای تولید صابون، کاغذ، مواد منفجره، رنگ، چسب، فرآورده‌های نفتی، پردازش فلزات، آبکاری، صنایع نساجی و غیره استفاده می‌شود.

مکان نگهداری این ماده باید خنک، خشک و با تهویه مناسب باشد. همچنین، از آنجایی‌که سود پرک واکنش‌پذیری بالایی دارد، نباید آن را در کنار مواد آلی، اکسید‌کننده‌ها، اسید‌ها و پودر‌های فلزی نگهداری کرد.همچنین، قبل از خرید باید توجه داشته باشید که تولید‌کننده کاستیک سودا در بسته‌بندی آن نهایت دقت و استاندارد‌های لازم را انجام داده باشد. در‌صورتی که بسته آن مخدوش شده باشد و یا کیفیت خوبی نداشته باشد، بهتر است آن را در یک ظرف بهتر نگهداری کنید.

راه‌های قرار گرفتن در معرض سود پرک

• استنشاق:
  استنشاق بخار سدیم هیدروکسید می‌تواند باعث تحریک غشاهای مخاطی‌ بینی، گلو و دستگاه تنفسی موجودات زنده شود. این بخار بدون بو است و در‌نتیجه، با بو کردن آن هیچ درکی از غلظت کم یا بالای آن نمی‌توانید داشته باشید. تحریک غشای مخاطی یک علامت هشدار‌دهنده است که می‌تواند نشانه مواجهه حاد با بخار سود پرک باشد. البته، کارگرانی که به‌طور طولانی و مکرر در معرض بخار سدیم هیدروکسید قرار دارند، تا حدی نسبت به اثرات تحریک‌کننده آن مقاوم هستند. بخار سود پرک می‌تواند پروتئین‌های موجود در بافت‌ها را هیدرولیز کرده و سلول‌های بافت را از بین ببرد. کودکانی که همراه با بزرگسالان در معرض بخار یکسان سود پرک قرار می‌گیرند، دوز بیشتری را دریافت می‌کنند. دلیل این اتفاق این است که قد کودکان کوتاه‌تر است و بخار سود پرک نیز در  اطراف کف زمین غلیظ‌تر است. همچنین، قطر راه هوایی کودکان کمتر از بزرگسالان است و زودتر از سنین بالاتر دچار تنگی نفس و خفگی می‌شوند.
• تماس پوستی/چشمی:
  تماس سود پرک مایع یا جامد با پوست و چشم می‌تواند باعث تحریک و سوختگی شود. هر‌چه غلظت سود پرک بیشتر باشد، میزان سوختگی شدید‌تر خواهد بود و به عمق بیشتری نفوذ خواهد کرد. سدیم هیدروکسید قوی می‌تواند پروتئین‌های چشم را هیدرولیز کرده و منجر به سوختگی و آسیب شدید چشم و حتی کوری شود.
• بلع:
  بلعیدن سود پرک می‌تواند باعث آسیب شدید لب‌ها، زبان، مخاط دهان، مری، معده و دستگاه گوارش شود.

اثرات سلامتی مواجه با سود پرک

سدیم هیدروکسید به‌شدت خورنده و تحریک‌کننده است و می‌تواند باعث سوختگی شدید و آسیب‌های دائمی به بافت‌ها شود. آسیب به بعضی‌ بخش‌ها مانند دستگاه تنفسی ممکن است تا چند ساعت پس از مصرف مشخص نشود. در زمان خرید سود پرک، باید به درجه خلوص آن توجه کنید. تماس با محلول‌های ۲۵ الی ۵۰٪ به بالا باعث تحریک فوری می‌شود. پس از تماس با محلول‌های ۴٪ یا کمتر، ممکن است تا چند ساعت هیچ تحریک یا واکنشی ایجاد نشود. همچنین، تا ۷۲ ساعت پس از تماس چشمی، ممکن است میزان آسیب به چشم مشخص نشود. در ادامه، به معرفی مهم‌ترین خطرات کاستیک می‌پردازیم:

اثرات تنفسی

استنشاق سود پرک می‌تواند بلافاصله باعث تحریک مجاری تنفسی شود. دوز بالای بخار این ماده منجر به تورم یا اسپاسم حنجره و انسداد راه هوایی فوقانی و خفگی می‌شود. همچنین، التهاب ریه‌ها و جمع‌شدن مایع در ریه‌ها از خطراتی است که استنشاق بخار سود پرک به‌همراه دارد.از آنجایی‌که قطر راه هوایی کودکان کمتر از بزرگسالان است، آسیب‌پذیری بیشتر در برابر بخار سود پرک دارند. همچنین، افراد مبتلا به آسم یا آمفیزم، بیشتر از دیگران مستعد مسمومیت با سود پرک هستند.

پوستی

تماس پوستی با سود پرک جامد یا محلول غلیظ آن می‌تواند باعث سوختگی شدید و زخم‌های عمیق شود. این سوختگی‌ها بسیار دردناک هستند. درد و سوزش تماس پوستی با محلول‌های غلیظ معمولا در عرض ۳ دقیقه بروز می‌کند، اما تماس با محلول‌های رقیق، ممکن است تا چند ساعت هیچ علائمی نداشته باشد.

چشمی

زمانی که چشم در معرض سود پرک قرار بگیرد، احتمال اینکه لخته، پارگی عروق خونی و تجمع مایع در چشم ایجاد شود وجود دارد. نرم‌شدن، کنده‌شدن و زخم قرنیه از رایج‌ترین عوارض چشمی سود پرک است و در‌صورتی که هیچ اقدامی انجام نشود، پیشروی زخم‌ها می‌تواند چندین روز ادامه داشته باشد. بالاترین درجه آسیب چشمی، کدر‌شدن و کوری است.

اثرات گوارشی

استفراغ، درد قفسه سینه و شکم و مشکل در بلع از علائم آسیب به دهان، گلو، مری و معده با سود پرک است. شدید‌ترین علائم گوارشی مسمومیت با سود پرک شامل سوراخ‌شدن، خونریزی و بایک‌شدن بافت دستگاه گوارش است.

عواقب بالقوه مسمومیت با سود پرک

از مهم‌ترین عواقب بالقوه تماس چشمی با سود پرک می‌توان به آب مروارید، گلوکوم، چسبندگی پلک به قرنیه، کوری و از‌دست‌دادن چشم اشاره کرد.

سوالی که برای اکثر افراد پیش می‌آید این است که آیا سود سوزآور سرطان زاست و اگر بله، باعث بوجود آمدن چه نوع سرطان‌هایی می‌شود؟ با اینکه مسمومیت با سود پرک منجر به ابتلا به سرطان نمی‌شود، اما تنگی نفس، تخریب بافت و تشکیل اسکار‌های ناشی از مسمومیت با این ماده می‌تواند احتمال ایجاد سرطان را افزایش دهد.

همچنین، گرفتگی صدا و سندرم اختلال عملکرد راه‌های هوایی (RADS) که نوعی آسم ناشی از تحریک با مواد شیمیایی است، از عوارض بالقوه مسمومیت با سود سوزآور است.

پیشگیری از مسمومیت با سود پرک

 

محل نگهداری از سود پرک در خانه یا صنایع، باید تهویه هوای مناسبی داشته باشد و همچنین، کاملا خشک و خنک باشد. در زمان خرید سدیم هیدروکسید باید دقت کنید که بسته‌بندی این محصول به‌گونه‌ای باشد که به‌راحتی پاره نشود یا درز نکند. اگر سود پرک را در خانه نگهداری می‌کنید، آن را در مکانی بگذارید که کودکان یا حیوانات به آن دسترسی نداشته باشند.

در زمان استفاده از سود پرک باید تمام موارد ایمنی را رعایت کرده و پوشش ایمنی کامل که شامل دستکش، عینک ایمنی و ماسک تنفسی است را بپوشید. همچنین، زمانی که قصد ساختن محلول سود پرک را دارید، بهتر است آن را با آب سرد مخلوط کرده تا از ایجاد گرمای اضافی جلوگیری کنید. با رعایت این موارد، تا حد زیادی از مسمومیت با سود پرک جلوگیری خواهید کرد.

دمان پیش‌بیمارستانی مسمومیت با سود پرک

هیچ پادزهری برای هیدروکسید سدیم وجود ندارد و درمان آن شامل حمایت تنفسی و قلبی عروقی است. در‌صورتی که لباس یا پوست یک فرد با سدیم هیدروکسید آلوده شود، باید لباس‌ها درآورده شوند و پوست حداقل ۱۵ دقیقه با آب فراوان شستشو داده شود. سپس، باید با اورژانس تماس بگیرید.

در‌صورتی که فرد مشکوک به مسمومیت با بخار سود پرک است، اگر می‌تواند راه برود او را به یک ناحیه با فضای باز هدایت کرده و از او بخواهید تا زمان رسیدن اورژانس نفس‌های عمیق بکشد. اگر سود پرک وارد چشم شده باشد، باید چشم را با آب معمولی به مدت حداقل ۳۰ دقیقه بشویید. همچنین، در‌صورت استفاده از لنز چشمی، آن را به‌سرعت از چشم خارج کنید.

در‌صورت بلع سود پرک، نباید اقدام به استفراغ، مصرف زغال یا خنثی‌سازی محتویات معده کنید و بهتر است خارج کردن سود پرک را به‌عهده کارشناسان اورژانس و کادر درمان بگذارید. اگر فرد قادر به بلع است، می‌توانید به او ۴ الی ۸ اونس شیر بدهید تا اورژانس برسد.

درمان مسمومیت با سود پرک

درمان مسمومیت با سود پرک توسط کادر پزشکی انجام می‌شود. پس از اینکه فرد اعلام کرد در معرض این ماده قرار گرفته یا علائم دارد، باید بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید؛ حتی اگر هیچ علائم مرتبطی مشاهده نمی‌کنید، زیرا شدت سوختگی با این ماده ممکن است تا ۲۴ الی ۴۸ ساعت پس از تماس مشخص نشود.

شستشوی عمیق بافت‌ها، تجویز دارو، شستشوی معده، گذاشتن لوله‌های تنفسی، رادیوگرافی قفسه سینه، آزمایش عملکرد کلیه، آزمایش گلوکز و الکترولیت و غیره از جمله کار‌های رایجی است که در مواجه با مسمومیت با سود سوز آور انجام می‌شود. هر چه فرد آسیب‌دیده زودتر کمک‌های پزشکی را دریافت کند، شدت آسیب‌ها و علائم او کمتر خواهد بود. در مواردی که مسمومیت با سود پرک منجر به آسیب و سوختگی‌های شدید شود، احتمال اینکه به درمان جراحی نیاز باشد وجود دارد.

درمان سوختگی با هیدروکسید سدیم به شدت سوختگی بستگی دارد و معمولا از روش‌هایی نظیر شستشوی دوره‌ای، استفاده از پماد‌های سوختگی و استفاده از مواد ضد‌عفونی‌کننده استفاده می‌شود.

بیمارانی که کمترین تماس پوستی را دارند یا بیمارانی که 6 الی 12 ساعت پس از قرار گرفتن در معرض استنشاق خفیف تا متوسط، ​​هیچ علائمی از خود نشان نمی‌دهند، زودتر از سایرین مرخص می‌شوند.

پیگیری پس از مسمومیت با سود پرک

۴۸ ساعت پس از قرار گرفتن در معرض سود پرک، وضعیت کلی فرد ارزیابی می‌شود. در‌صورتی که فرد سود پرک را بلعیده باشد و هیچ سوراخی در آزمایش‌ها معلوم نباشد، باید ۱۰ روز الی ۳ هفته پس از بلعیدن، مجددا آندوسکوپی یا بلع باریم را تکرار کند. بیمارانی که ضایعات قرنیه، ملتحمه، صلبیه یا پلک دارند نیز باید در عرض 24 ساعت مجددا معاینه شوند.

سخن پایانی

یکی از مهم‌ترین خطراتی که می‌تواند در زمان کار با سود پرک شما را تهدید کند، مسمومیت است. نوع مسمومیت با سود پرک و علائم آن به نحوه تماس بستگی دارد. این ماده می‌تواند از طریق بلع، استنشاق و تماس پوستی ایجاد مسمومیت کند. بهترین راه برای جلوگیری از مسمومیت با سدیم هیدروکسید این است که قبل از کار با آن، تمام موارد ایمنی نظیر پوشیدن دستکش، عینک ایمنی و ماسک تنفسی را رعایت کنید. همچنین، محل نگهداری از این ماده باید کاملا خشک و خنک و دور از سایر مواد واکنش‌پذیر باشد.

پس از مواجهه و ظاهر‌شدن علائم مسمومیت با کاستیک سودا، باید هر چه زودتر فرد آسیب‌دیده را از محل خارج کرده و به یک فضای باز با تهویه مناسب ببرید. سپس، بلافاصله با اورژانس تماس گرفته و وضعیت را گزارش دهید.

سوالات متداول

1. اگر فردی در معرض سدیم هیدروکسید قرار گرفته باشد، چه آزمایشاتی را برای مشخص کردن آسیب‌های وارد‌شده می‌توان انجام داد؟
   هیچ آزمایش خاصی برای مشخص‌شدن وجود هیدروکسید سدیم در خون یا ادرار وجود ندارد. با این حال، اگر مواجهه شدید رخ داده باشد، تجزیه‌و‌تحلیل خون و ادرار و سایر آزمایش‌ها می‌تواند نشان دهند که آیا ریه‌ها، چشم‌ها یا معده آسیب دیده‌اند یا خیر.
2. آیا مسمومیت با سدیم هیدروکسید قابل‌درمان است؟
   هیچ پادزهری برای هیدروکسید سدیم وجود ندارد. اما عوارض آن مانند سوختگی و شوکی که می‌تواند ایجاد کند قابل‌درمان است. بیمارانی که علائم جدی دارند باید در بیمارستان بستری شوند و درمان‌ها تحت‌نظر و با تجویز پزشک معالج انجام می‌شوند.
3. آیا پس از مسمویت، احتمال بروز عوارض سلامتی در آینده وجود دارد؟
   قرار گرفتن در معرض سود پرک با غلظت پایین که پس از آن فرد به سرعت بهبود می‌یابد، احتمالا اثرات طولانی‌مدتی ایجاد نمی‌کند. پس از تماس این ماده با نواحی وسیع پوست، ممکن است اسکار ایجاد شود که در موارد شدید، برای درمان این عارضه به پیوند پوست نیاز است. تماس سود پرک غلیط با چشم می‌تواند منجر به نابینایی شود. اگر غبار یا بخار غلیظ سدیم هیدروکسید تنفس شود، می‌تواند آسیب دائمی به ریه‌ها وارد کند. اگر محلول غلیظ آن بلعیده شود، می‌تواند باعث ایجاد زخم‌های دائمی شده و بلعیدن و آشامیدن را دشوار کند.